Monday 31 October, 2011

उद्याच्या ‘अ‍ॅपल’कारांसाठी.





दसर्‍यादिवशीच सिमोलंघन करून अ‍ॅपलचा निर्माता स्टीव्ह जॉब्स अनंताच्या प्रवासाला निघून गेला. स्टीव्हचं कर्तूत्वच एवढं मोठं आहे की त्याला विसरू म्हटलं तरी विसरता येणार नाही. कारण जगत असताना त्याने जी स्वप्न पाहिली ती सत्यात आणली. खरचं त्याने जग बदललं. गेले काही दिवस स्टीव्ह जॉब्स वर भरभरून लिहून आलं आहे. काही निवडक लिखाण स्वप्न पंख च्या वाचकांसाठी क्रमश: देत आहे. भाग ४ 




मित्रांनो, मला तुमच्यासमोर भाषणासाठी संधी मिळाली, याबद्दल मी मनापासून आपला आभारी आहे. इतक्या प्रतिष्ठित विद्यापीठातील बुद्धिमान मुलांसमोर बोलायला मिळणं, हा मला माझा मोठा सन्मान वाटतो. खरं सांगायचं विद्यापीठाशी माझा संबंध आला तो हा असा आणि इतकाच. कारण तुमच्यासारखं असं माझं शिक्षण कधीच झालं नाही. आता तुमच्यासमोर आलोच आहे, तर मला तीन प्रमुख गोष्टी तुमच्यासमोर उघड करायच्या आहेत.


पहिलं म्हणजे मी माझं महाविद्यालयीन शिक्षण कधीच पूर्ण करू शकलो नाही. सहा महिन्यांतच मला इथल्या वातावरणाचा कंटाळा आला. नंतर कसंबसं वर्ष काढलं मी महाविद्यालयात. पण मी इथं कधी रमलोच नाही. हे असं का झालं असावं? माझ्या दृष्टीनं याची कारणं माझ्या जन्मातच असावीत. माझी आई अविवाहित असतानाच तिला मी झालो. बाळंत झाली तेव्हा ती महाविद्यालयात शिकत होती. तेव्हा तिची परिस्थिती लक्षात घेता तिनं मला दत्तक द्यायचं ठरवलं. एक वकील आणि त्याची सुविद्य पत्नी मला दत्तक घेणार होते. पण ऐन वेळी ते म्हणाले त्यांना मुलगी हवीये. तेव्हा माझी आई चिडली. तिची अट होती की कोणा पदवीधरालाच मला दत्तक द्यायचं. पण हे असं घडलं. तेव्हा ऐन वेळी जो समोर आला, त्याला तिनं मला देऊन टाकलं. अट एकच. मला महाविद्यालयात शिकू द्यायचं. तेव्हा माझे आताचे जे आईवडील आहेत, ते मला लाभले.
गरीब होते ते. पण त्यांना मी शिकावं असं प्रामाणिकपणे वाटत होतं. माझ्या खऱ्या आईच्या इच्छेला मान देत त्यांनी मला शिकू द्यायचं ठरवलं. तेव्हा मी महाविद्यालय निवडलं ते अगदी महागडं होतं. अगदी स्टॅनफोर्डइतकं. माझं म्हणणं शिकायचं तर मग स्वस्त महाविद्यालयात कशाला जा. पण खरं सांगायचं तर त्यात काहीही अर्थ नव्हता. कारण मी जे काही शिकत होतो, त्यातलं काहीही मला आवडत नव्हतं. एकीकडे पोटाला चिमटा काढून माझी फी भरणारे माझे आईवडील आणि ओढूनताणून शिकणारा मी. १७ वर्षांचा होतो, तेव्हा हे जाणवलं. मग ठरवलं. हे फारच होतंय. आयुष्यात काय कराचंय ते दिसत नाहीये आणि तरीही आपण आईवडिलांचे घामाचे पैसे असे उधळतोय. हे बरोबर  नाही. त्याच क्षणी निर्णय घेतला. हे नावडतं शिकणं थांबवायचं. बाहेर पडलो महाविद्यालयातून. मोकळा श्वास घेतला. एव्हाना जाणवलं होतं, आपण जे काही करतोय ते फारच स्वप्निल आहे. मित्राच्या वसतिगृहावर राहायला गेलो. इतरांच्या रिकाम्या कोकच्या बाटल्या  वगैरे विकून जेवायला चार पैसे मिळाले तर मिळवायचो. आठवडय़ातून एकदा मात्र पलीकडच्या गावातल्या हरे कृष्ण मंदिरात जायचो. अर्थात तिथे काही भक्ती वगैरे होती म्हणून नाही. तर तिथे आरतीनंतर मोफत जेवण मिळायचं म्हणून. पण तिथे जायलाही पैसे नसायचे. तेव्हा चालत जायचो. म्हणजे जायचेयायचे १४ किमी अंतर मी चालायचो. या काळात मला प्रश्न पडायचा. मला नक्की काय आवडतंय. तेव्हा लक्षात आलं. आपलं सुलेखन कलेवर प्रेम आहे. मग ते शिकायला लागलो. अक्षरांचे आकार, त्यांचे तलम पोत मला फार आवडायचे. अक्षरांच्या नुसत्या मांडणीतूनसुद्धा काही सांगता येतं, असं मला वाटायचं. आपण त्यांना कसं सादर करतो, यावर बरंच काही अवलंबून असतं, हे मला जाणवलं. त्यामुळे मी त्या कलेचं शिक्षण घ्यायला लागलो. जे शिकतोय त्याचा काय उपयोग, नोकरी मिळणार आहे का त्यामुळे, वगैरे फालतू प्रश्नांनी मी मला विचलित होऊ देत नव्हतो. आवडतंय ना.. शिकायचं. इतकाच तो विचार.
पुढे १० वर्षांनी जेव्हा मी माझा पहिला संगणक तयार केला, तेव्हा या सुलेखन कलेचा उपयोग झाला. कारण इतरांच्या तुलनेत माझ्या संगणकाचा कळफलक जास्त चांगला आणि सुलेखनासाठी उपयुक्त असलेला होता. मी तेव्हा जे शिकलो, ते हे असं उपयोगी आलं. मग जाणवलं, बरंच झालं आपलं महाविद्यालय सुटलं ते. मी असा त्या वेळी बाहेर पडलो नसतो, तर हे काही जमलंच नसतं.
दुसरी गोष्ट माझ्या उद्योगाची. मी आणि वॉझ यांनी माझ्या वडिलांच्या गॅरेजमध्ये पहिला संगणक तयार केला. बरीच खटपट करावी लागली. चांगलं फळ आलं त्याला. तेव्हा आम्ही नाव दिलं आमच्या संगणकाचं अ‍ॅपल. हे जमलं तेव्हा मी जेमतेम २० वर्षांचा होतो. मग आम्ही दोघांनी कंपनीच काढली. पुढच्या १० वर्षांत आम्हा दोघांच्या कंपनीत चार हजारजण नोकरीत होते आणि अ‍ॅपलचा आकार २०० कोटी डॉलर्सचा झाला होता. आमचा पहिला मोठा संगणक जन्माला आला होता. मॅकिंतोश. मी तेव्हा तिशीत होतो. तिथे दुसरा धक्का बसला.
मला माझ्या भागीदारानं कंपनीतून काढूनच टाकलं. मला प्रश्न पडला. मीच जी कंपनी जन्माला घातली, तिथून मलाच कसं काय हे लोक बाहेर काढतात. पण तसं झालं होतं खरं. तेव्हा मी ठरवलं, या प्रश्नाच्या उत्तरात रक्त आटवायचं नाही. नवं करूया काहीतरी. खरं तर समोर अंधार होता. पण म्हटलं हरकत नाही. जमेलच आपल्याला काही ना काही. तशी खात्री होती. कारण माझं माझ्यावर प्रेम होतं. शांत बसलो. स्वत:लाच विचारलं. झालं ते झालं. आपल्याला आता काय करायला आवडेल. माझं पहिलं प्रेम होतं ते अर्थातच अ‍ॅपल. दुसरं काय? तर तेही अ‍ॅपलच. मग दुसरी संगणक कंपनी काढायची मी ठरवलं. तिला नाव दिलं नेक्स्ट. पाठोपाठ दुसरा उद्योग सुरू केला पिक्सर नावानं. जगातली पहिली अ‍ॅनिमेशन फिल्म मी केली. तिचं नाव टॉय स्टोरी. आजही तिची लोकप्रियता कमी झालेली नाही. याच काळात माझ्या कंपनीचा विस्तार इतका झाला की अ‍ॅपलला पुन्हा मोह झाला या कंपन्या घेण्याचा. कारण मी विकसित केलेलं तंत्रज्ञानच तसं होतं. शेवटी अ‍ॅपलनं या कंपन्या विकत घेतल्या. मी आपोआपच पुन्हा अ‍ॅपलमध्ये आलो. अ‍ॅपलचा सध्याचा जो काही विस्तार सुरू आहे तो मी नेक्स्ट आणि पिक्सरमध्ये जे काही केलं, त्याच्या जोरावर. इथंच मला माझी जीवनसाथी मिळाली. लॉरीन आणि माझा संसार उत्तम सुरू आहे.
मागे वळून बघितल्यावर आता मला वाटतं, अ‍ॅपलनी मला हाकललं नसतं तर नेक्स्ट आणि पिक्सर जन्माला आल्या असत्या का? आणि त्याहीपेक्षा महत्त्वाचं म्हणजे मला लॉरीन मिळाली असती का?
माझी तिसरी गोष्ट मरणाविषयीची आहे.
सतराव्या वर्षी मी कुठेतरी वाचलं होतं, ‘‘आपण प्रत्येक उगवणारा दिवस हा आपला जणू शेवटचाच दिवस आहे असं जगायला लागलो तर एखादा दिवस असा उजाडतो की त्या सगळय़ा जगण्याचा अर्थ कळतो.’’ हे वाक्य माझ्या डोक्यात सतत गुंजत असतं. मरणाचं भान सतत असलं मनात तर आपण वेळ वाया घालवत नाही. यशापयश, मानापमान वगैरे सर्व भौतिक भावना मरणात संपून जातात. आपण काहीतरी गमावणार आहोत ही भावना मृत्यूच्या जाणिवेने आपल्याला नग्न करत असते. याचं भान आलं की एकच प्रश्न त्यावर पुरून उरतो. आपण जो काही वेळ आपल्याला मिळाला.. त्याचं काय केलं? तो सत्कारणी लावला का? हा प्रश्न माझ्या डोक्यातून कधी जात नाही.
गेल्या वर्षी कर्करोग झाल्याचं निदान झालं. ते कळल्यावर डॉक्टरांनाच वाईट वाटलं. कारण हा अगदी दुर्मीळ असा कर्करोग आहे. स्वादुपिंडाचा. डॉक्टर म्हणाले, तयारीला लागा.. शेवटच्या ज्या काही इच्छा आहेत त्या पूर्ण करून घ्या.. जेमतेम तीन महिने तुम्हाला मिळतील.

मी घरी गेलो. दोन दिवसांनी माझी बायोप्सी करायची होती. त्यासाठी मला डॉक्टरांनी भूल दिली. घशातून एंडोस्कोप पोटात सोडला अणि माझ्या स्वादुपिंडाच्या काही पेशी घेऊन तो बाहेर आला. मी बेशुद्धच होतो. पण लॉरीन ते सगळं पडद्यावर बघत होती. ती म्हणाली, एंडोस्कोप बाहेर आल्यावर डॉक्टरच रडायला लागले. कारण त्यांना लक्षात आलं, परिस्थिती काही इतकी वाईट नाही. शस्त्रक्रिया केली तर मी वाचू शकेन. तशी ती शस्त्रक्रिया झाली आणि मी वाचलोदेखील.

मृत्यूच्या या स्पर्शानं मला बरंच काही शिकवलं. मरणाइतकं काहीही शाश्वत नाही. आपल्याला वेळ कमी असतो आणि तरीही त्यातला मोठा वाटा आपण वायाच घालवतो. तेव्हा विद्यार्थी मित्रांनो, मला सांगायचंय ते इतकंच की.. इतरांची मतं, त्यांचे जगण्याचे निष्कर्ष, मार्गदर्शन या गोंडस नावाने त्यांच्याकडून लादली जाणारी मतं.. याचा कसलाही विचार करू नका.. इतरांच्या मतांचं ओझं कधीही वागवू नका.. जे काही जगायचंय ते स्वत:च आयुष्य जगा. तुम्हाला आयुष्यात काय आवडतं ते तुमच्या मनाला माहीत असतं.. त्याचं तेवढं लक्ष देऊन ऐका. बाकीचं सगळंच दुय्यम असतं. धन्यवाद.

(
अ‍ॅपलचा जन्मदाता स्टीव्ह जॉब्स नुकताच कंपनीतून पायउतार झाला. त्याआधी स्टॅनफोर्ड विद्यापीठानं त्याला विद्यार्थ्यांसमोर भाषणासाठी बोलावलं होतं. तेथील भाषणाचा हा स्वैर अनुवाद.. उद्याच्या अ‍ॅपलकारांसाठी)

गिरीश कुबेर, शनिवार, ३ सप्टेंबर २०११
(लोकसत्ता मधून साभार)



Saturday 22 October, 2011

स्टिव्ह जॉब्सला निवडक श्रद्धांजली




दसर्‍यादिवशीच सिमोलंघन करून अ‍ॅपलचा निर्माता स्टीव्ह जॉब्स अनंताच्या प्रवासाला निघून गेला. स्टीव्हचं कर्तूत्वच एवढं मोठं आहे की त्याला विसरू म्हटलं तरी विसरता येणार नाही. कारण जगत असताना त्याने जी स्वप्न पाहिली ती सत्यात आणली. खरचं त्याने जग बदललं. गेले काही दिवस स्टीव्ह जॉब्स वर भरभरून लिहून आलं आहे. काही निवडक लिखाण स्वप्न पंख च्या वाचकांसाठी क्रमश: देत आहे.  भाग 3...
   


प्रतिभावान संशोधक
स्टिव्ह जॉब्सचं निधन ही संपूर्ण जगासाठी एक दुखद घटना आहे. या माणसानं आपल्या दूरदृष्टीनं संपूर्ण जगाला एकमेकांच्या संपर्कात ठेवण्यासाठी विविध उपकरणं बनवली. त्याच्या निधनाची बातमी त्याने निर्माण केलेल्या उपकरणावर झळकणं, यासारखी मोठी श्रद्धांजली नाही. स्टिव्ह हा धाडसीपणे वेगळा विचार करणारा, आपण जग बदलू शकतो असे मानणारा आणि ते करण्याची प्रतिभा असलेला थोर अमेरिकन संशोधक होता. आयुष्यातला प्रत्येक दिवस शेवटचा दिवस म्हणून जगण्याची स्टीव्हची सवय होती. मला वाटतं, त्याने केलेल्या प्रत्येक संशोधनात त्याला या सवयीचा उपयोग झाला असेल. त्याने जगाकडे बघण्याचा आपल्या प्रत्येकाचा दृष्टीकोन बदलला.
-
बराक ओबामा

तुल्यबळ स्पर्धक गमावला
स्टिव्ह आणि माझी पहिली भेट झाली त्याला तब्बल ३० वर्षे उलटून गेली आहेत. आम्ही दोघं एकमेकांचे सहकारी म्हणून वावरलो. त्याच्याबरोबर काम करणे खरोखरच आनंददायी होते. तसंच त्याचा स्पर्धक म्हणून काम करण्यातही तेवढाच आनंद मिळाला. आमच्यात निकोप स्पर्धा होती. आम्ही दोघं स्पर्धक असूनही आमच्या मैत्रीला या स्पर्धेचा उपसर्ग कधीच झाला नाही. स्टिव्हने आपल्या एकेका शोधाने जगावर एवढा दीर्घकालीन चांगला परिणाम केला आहे की, येणाऱ्या अनेक पिढय़ांना त्याचा विसर पडणं शक्यच नाही. पण त्याच्याबरोबर काम करण्याची संधी मिळालेले आमच्यासारखे भाग्यवान लोक त्याला कधीच विसरणार नाहीत.
-
बिल गेट्स (मायक्रोसॉफ्टचा जनक)

घडविता हात
स्टिव्ह, मला घडवल्याबद्दल आणि माझ्या आयुष्यात माझा खूप जवळचा मित्र बनून मला सतत मार्गदर्शन केल्याबद्दल तुझे आभार मानू तेवढे थोडे आहेत. आपण बनवलेल्या एकेका गोष्टीत जगात सकारात्मक बदल घडवण्याची क्षमता आहे, याची जाणीव करून दिल्याबद्दल खरंच तुझे आभार. तुझी उणीव मला नेहमीच भासत राहील. 
-
मार्क झकरबर्ग (सीईओ, फेसबूक)

स्टाइल आणि तंत्रज्ञानाची व्याख्या करणारा द्रष्टा
स्टिव्हने आपल्या आयुष्यात संपूर्ण जगाला भरभरून दिलं आहे. आपल्या कामातून त्याने स्टाइल आणि तंत्रज्ञानाची अशी नवीन व्याख्या केली आहे, जी पुढील काही पिढय़ा तरी बदलता येणार नाही. तो इतका हुशार, प्रतिभासंपन्न आणि द्रष्टा होता की त्याच्या सहवासातील लोकांना त्याच्यापासून अशक्य गोष्टीही शक्य करण्याची स्फूर्ती मिळत असे. संगणक क्षेत्रातील एक महान संशोधक म्हणून इतिहासात त्याचं नाव सुवर्णाक्षरांनी लिहिलं जाईल.
-
एरिक श्मिड्ट (अध्यक्ष, गूगल)

महान माणूस
आपण काही विचार करण्याआधीच तुम्ही काय विचार करत आहात, हे स्टीव्ह मोजक्या शब्दात सांगे. तो खरंच खूप महान आहे. उपभोक्त्याला नेमकं काय हवंय, याचं त्याला असलेलं ज्ञान मला नेहमीच अचंबित करत आलं आहे. गूगलची जबाबदारी स्वीकारल्यानंतर तर त्याने आपल्या तब्बेतीची काळजी न करता माझ्याकडे येऊन अनेकदा चर्चा केली होती. मला त्याचा बहुमोल सल्लाही दिला होता. त्याच्या निधनानंतर मी आणि गूगल परिवार स्टिव्हच्या आणि अ‍ॅपलपरिवारासह आहोत. 
-
लॅरी पेज (सीईओ, गूगल)

एक थोर विचारवंत
स्टिव्ह सध्याच्या युगातला एक महान विचारवंत, संशोधक आणि उद्योजक होता. त्याच्या विचारांचा, संशोधनाचा आणि उद्योगांचा परिणाम संपूर्ण जगावर झाला आहे. या युगातील तो सर्वात यशस्वी आणि थोर सीईओ होता. प्रसारमाध्यमे आणि मनोरंजन यांच्या साधनांच्याबाबतीत लोकांचा दृष्टिकोन बदलण्यासाठी स्टिव्हने केलेलं कार्य हे खूपच मोठं आणि अतुलनीय आहे. 
-
रूपर्ट मर्डहॉक (अध्यक्ष, न्यूज कॉर्प)

संशोधकांचा शिक्षक
शिकण्याची इच्छा असणाऱ्या आणि संशोधन करण्यासाठी वेगवेगळ्या कल्पना असणाऱ्या सगळ्यांसाठीच स्टिव्ह हा एक मोठा शिक्षक होता. त्याच्या निधनाचा दिवस म्हणजे संशोधन आणि त्यातील उच्च दर्जा यासाठी आग्रही असणाऱ्या सर्वासाठीच काळा दिन आहे.
-
जेफ बेझोस (संस्थापक, अ‍ॅमेझॉन डॉट कॉम)
  
द्रष्टा उद्योजक
स्टिव्ह जॉब्स सध्याच्या युगातील एक द्रष्टा उद्योजक होता. त्याच्यासह काम करण्याची, त्याच्या उद्योगाचा भागीदार बनण्याची आणि त्याची मैत्री संपादन करण्याची संधी आम्हाला मिळाली, हे आमचे भाग्य होते. 
-
रॅण्डल स्टेपहेन्सन (अध्यक्ष, एटी अँड टी)

(लोकसत्ता मधून साभार)

Monday 17 October, 2011

असा मी असामी..!

दसर्‍यादिवशीच सिमोलंघन करून अ‍ॅपलचा निर्माता स्टीव्ह जॉब्स अनंताच्या प्रवासाला निघून गेला. स्टीव्हचं कर्तूत्वच एवढं मोठं आहे की त्याला विसरू म्हटलं तरी विसरता येणार नाही. कारण जगत असताना त्याने जी स्वप्न पाहिली ती सत्यात आणली. खरचं त्याने जग बदललं. गेले काही दिवस स्टीव्ह जॉब्स वर भरभरून लिहून आलं आहे. काही निवडक लिखाण स्वप्न पंख च्या वाचकांसाठी क्रमश: देत आहे. भाग 2...
   





स्टिव्ह जॉब्सच्या  जीवनाबद्दल सर्वानाच अतोनात कुतूहल वाटत असे. अनेक लहानमोठय़ा मुलाखतींमधून जॉब्सचे अंतरंग उलगडले होते. त्याच्या सहाय्याने तयार केलेला स्टिव्हचा जीवनवृत्तांत 
पाच वर्षांचा असताना मी सॅन फ्रान्सिस्कोहून सिलिकॉन व्हॅलीमध्ये आलो.
सिलीकॉन व्हॅली अप्रतिम सुंदर होती. जणू स्वर्गच. उल्हसित करणारी स्वच्छ हवा असल्याने अगदी दूरवरचेही स्पष्ट दिसत असे. निसर्ग सुंदर होता आणि आजूबाजूला अभियंत्यांचे विश्व होते. त्यांच्या संगतीतच मी वाढलो..

ह्य़ूलेट-पॅकार्डमध्ये मी १२व्या वर्षी पहिला संगणक पाहिला. दर मंगळवारी आमची संगणकाशी भेट असे. दहा जण होतो. मंगळवारी रात्री आम्हाला लेक्चर दिले जाई आणि नंतर संगणक हाताळायला मिळे. एकदा कंपनीने नवा डेस्क टॉपही दाखवला व त्यावर कामही करू दिले. मला तो खूपच आवडला होता.. मात्र त्याची क्षमता लक्षात आली होती असे नव्हे. तो छान दिसत होता हे आठवते..

अ‍ॅपल ही नशीबाची देणगी होती. आम्ही सर्वजण योग्य वेळी, योग्य ठिकाणी एकत्र आलो हा दैवयोग होता. तांत्रिकदृष्टय़ा सरस निर्मिती करायची आणि काहीतरी नवी कल्पना प्रत्यक्षात आणायची हा आमचा ध्यास होता. नवनिर्मितीला माणसांना आपली वाटली पाहिजे याकडे आमचे लक्ष असे..

स्टिव्ह नंतर मॅकेंतोषच्या निर्मितीमध्ये गुंतला. मॅक हे अ‍ॅपलचे फ्युचर आहे असे त्याचे त्यावेळी म्हणणे होते. पेप्सी कोलाचा वरिष्ठ व्यवस्थापक जॉन स्कली याला स्टीव्हने अ‍ॅपलमध्ये बोलविले. त्यावेळच्या त्याच्या उद्गारांची आठवण आजही सर्वाना होते, कारण त्यामध्ये स्टीव्हची प्रेरणा समजते. स्टीव्ह स्कलीला म्हणाला.
आयुष्यभर सारखेचे पाणी विकत राहणार की माझ्याबरोबर काम करून जग बदलणार?’

मॅकेंतोष संगणकाचे आगमन हा एक सोहळा होता. टीव्हीचा उत्तम उपयोग स्टीव्हने करून घेतला. त्यावेळपासूनच कल्पक सादरीकरण करून नवीन उत्पादने बाजारात आणण्याचा खेळ स्टिव्हने सुरू केला. स्टिव्हचे सादरीकरण हा मेगा इव्हेंट ठरत असे. पहिल्या सादरीकरणात मॅकेंतोष संगणकच लोकांना सांगतो..
मला वडिलांच्या जागी असलेल्या व्यक्तीची मी तुम्हाला अभिमानाने ओळख करून देतो. त्यांचे नाव आहे.   स्टिव्ह जॉब्स.

प्लेबॉय मासिकाला १९८५साली दिलेल्या मुलाखतीत स्टिव्हने संगणकाचे केलेले वर्णन त्यांच्या द्रष्टेपणाची साक्ष देते.

संगणक हे विलक्षण साधन आहे. ते लिहिण्यासाठी उपयोगी ठरेल. कम्युनिकेशन सेंटर म्हणून त्याचा वापर करता येईल. सुपरकॅलक्युलेटर, प्लॅनर असे वापर तर सहज शक्य आहेत. इतकेच नाही तर कलासाधनेसाठीही तो उपयोगी पडेल. हे सर्वच एकाच यंत्रात शक्य आहे. सॉफ्टवेअर बनवून आदेश दिले की काम होऊन जाईल. अन्य कोणत्याच उपकरणात अशी क्षमता नाही. पुढील काळात त्याचे आणखी किती उपयोग होतील हे सांगता येत नाही. संगणक आपले आयुष्य सुखकर करू लागला आहेच. कंटाळवाणी कामे त्याच्यावर सोपविली की झाले. पण पुढे तो आणखीही खूप काही करू लागेल. संगणकामुळे माणूस जगाशी जोडला जाईल. नेटवर्किंगमधून. यासाठीच त्याला संगणक विकत घ्यावासा वाटेल. अगदी दूरध्वनीसारखी त्याची आवश्यकता निर्माण होईल

तुमची रुची काय दर्जाची आहे यावर सर्वकाही अवलंबून आहे. माणसाने बनविलेल्या सर्वोत्तम गोष्टी पाहायच्या, समजून घ्यायच्या आणि मग आपण करीत असलेल्या निर्मितीमध्ये ती समज ओतायची. पिकासो म्हणत असे, की चांगले कलाकार कॉपी करतात तर ग्रेट कलाकार चोरी करतात.. ग्रेट आयडिया चोरायला आम्हाला काही वाटत नाही. मॅकेंतोष यशस्वी का झाला याचे एक कारण मी सांगतो. संगीतकार, कवी, प्राणीशास्त्रज्ञ, इतिहासकार, अन्य कलाकार अशा सर्वानी तो बनविला. कलावंत असण्याबरोबरच ते संगणक अभियंते होते हे त्यांचे विशेष..

पेप्सीमधून स्कलीला स्टिव्हने अ‍ॅपलमध्ये आणले, पण लवकरच दोघांमध्ये वितुष्ट निर्माण झाले. परिणामी स्टीव्हला अ‍ॅपल सोडावी लागली. त्याला अ‍ॅपलमधून बाहेर पडावे लागले. पुन्हा नव्याने सुरुवात करावी लागली. तेव्हा तो ३० वर्षांचा होता.

यशस्वी होण्याचे ओझे अचानक डोक्यावरून उतरले. नव्याने सुरुवात करताना मन हलके होते. मोकळे होते. मी मोकळेपणाचा आनंद घेऊ लागलो. कशाबद्दल खात्री नव्हती आणि त्यामुळे जबाबदारीही नव्हती. यशस्वी होण्याचे ओझे उतरल्यानंतर मी सर्जनशीलतेच्या प्रांतात मोकळेपणे विहार करू लागलो.

स्टिव्हने नेक्स्ट कंप्युटर्स स्थापन केली. या कंपनीने बनविलेली सिस्टीम अतिशय अद्यावत होती व महागडीही होती. हा संगणक उत्तम होता, पण तो बाजारात टिकू शकला नाही. त्यावेळी स्टीव्ह म्हणाला.

असे चढउतार येतातच. अपेक्षा नसलेले परिणाम प्रत्येक निर्णयातून येतच असतात. सर्वात गंजके तंत्रज्ञान हे टेलिव्हिजनचे आहे. पण त्याला तुफान बाजारपेठ मिळते हेही सत्य आहे आणि टीव्ही हे एक उत्तम उत्पादन आहे हेही खरे.

स्टार ट्रेक या यशस्वी मालिकेतील काही दृश्ये निर्माण करणारी ग्राफिक्स ग्रुप ही कंपनी स्टीव्हने १९८६साली विकत घेतली. यासाठी त्याने पाच दशलक्ष डॉलर्स मोजले. वीस वर्षांनंतर डिस्नेने याच कंपनीसाठी स्टीव्हला ७.४ अब्ज डॉलर्स मोजले. पिक्सर या नावाने ही कंपनी त्यावेळी ओळखली जात होती. ग्राफिक्सकडे असलेल्या मूळ तंत्रज्ञानातच उपयुक्त बदल करीत स्टीव्हने कंपनीचे बाजारपेठेतील मूल्य वाढवित नेले.

आपल्याला काय हवे हे लोकांना बहुतेकवेळा माहीत नसते.. आपण ते त्यांना दाखवायचे असते..या स्टिव्हच्या उद्गारात त्याच्या यशाचे रहस्य कळून येते.

अकरा वर्षांनंतर अ‍ॅपलने स्टिव्हची नेक्स्ट विकत घेतली व स्टिव्हला सन्मानाने सीईओ पदावर बसविले. त्यावेळी अ‍ॅपल अडचणीत होती. स्टिव्हने अनेक प्रकल्प बंद केले. अनेकांना बेकार केले. त्यावेळी स्टिव्ह दिसला तरी कर्मचाऱ्यांची घाबरगुंडी उडे. काय काम करता अशी हा सहज चौकशी करील आणि लगेच कामावरून काढूनही टाकील अशी धास्ती अभियंत्यांना होती. मात्र स्टिव्हने घेतलेल्या काही कठोर निर्णयांमुळेच अ‍ॅपल संकटातून तरली आणि पुढे बाजारपेठेत उत्तुंग स्थानावर पोहोचली. त्या दिवसांबद्दल स्टिव्ह म्हणतो.

तुम्ही समस्या सोडविण्यास घेता तेव्हा समोर आलेले पहिले उत्तर हे अधिक गोंधळात टाकणारे असते. बहुतेक लोक याच टप्प्यावर हार मानतात. पण तुम्ही अधिक शोध घेत राहिलात आणि समस्येशी सतत खेळत राहिलात, त्या समस्येचे अंतरंग खोलात जाऊन शोधत राहिलात तर एक वेळ अशी येते की अचानक मार्ग सापडतो. साधे, सुंदर उत्तर आपल्या हातात असते..

तंत्रज्ञानाने निर्माण केलेल्या वेगवेगळ्या शक्यता ओळखून त्यांना एकमेकांशी जोडणे हे स्टिव्हचे आणखी एक वैशिष्टय़. २००१मध्ये तो म्हणाला होता..
निरनिराळ्या वस्तुंना एकमेकांशी जोडणे यातच सर्जनशीलता लपलेली असते. हे तुम्ही कसे केलेत असे एखाद्या कल्पक व्यक्तीला विचाराल तर तो शरमिंदा होतो. कारण ती गोष्ट त्याच्या हातून अचानक घडलेली असते. ती त्याला अचानक दिसलेली असते. इतरांच्या लक्षात ती फार नंतर येते..

२००१नंतर अ‍ॅपलने नव्या उत्पादनांचा धडाका लावला. नेक्स्टमधील तंत्रज्ञान मॅकला जोडून नवी सिस्टीम बाजारात आली. अ‍ॅपल स्टोअर्स उभी राहिली. त्यापाठोपाठ आय पॉड आला, मग आय टय़ून आले. ही मालिका सुरू राहिली. गंमत म्हणून प्रथम ही उत्पादने सुरू झाली, पण पाहतापाहता त्यातून एक मोठी इंडस्ट्री उभी राहिली. संगणकीय तंत्रज्ञानाचा भला थोरला वारसा स्टिव्ह जॉब्सने पुढल्या पिढीकडे सुपूर्त केला आणि तो काळाच्या पडद्याआड निघून गेला..

(लोकसत्ता मधून साभार :शुक्रवार७ ऑक्टोबर २०११)

Related Posts with Thumbnails