त्यांनी माणसांना जवळ आणण्याचे काम केले

दसर्‍यादिवशीच ‘सिमोलंघन’ करून ‘अ‍ॅपल’चा निर्माता स्टीव्ह जॉब्स अनंताच्या प्रवासाला निघून गेला. स्टीव्हचं कर्तूत्वच एवढं मोठं आहे की त्याला विसरू म्हटलं तरी विसरता येणार नाही. कारण जगत असताना त्याने जी स्वप्न पाहिली ती सत्यात आणली. खरचं त्याने जग बदललं. गेले काही दिवस स्टीव्ह जॉब्स वर भरभरून लिहून आलं आहे. काही निवडक लिखाण ‘स्वप्न पंख’ च्या वाचकांसाठी क्रमश: देत आहे. भाग: ८. 

स्टीव्ह जॉब्स यांनी तयार केलेल्या उपकरणांनी माणसांना जवळ आणण्याचे काम केले, अशा शब्दांमध्ये ज्येष्ठ उद्योगपती रतन टाटा यांनी जॉब्स यांच्या निधनाबद्दल दु:ख व्यक्त केले आहे. स्टीव्ह जॉब्सनं तयार केलेली अनेक उपकरणं बहुतेक लोकांच्या कल्पनाशक्तीच्या पलिकडची होती. त्याच्या नेतृत्त्वाखाली तयार झालेली ‘अ‍ॅपल’ची कोणतीही उपकरणं ही आयटी क्षेत्रातील कोणत्याही कंपनीच्या उपकरणांपेक्षा वरचढ ठरली आहेत. ही उपकरणं मानवासाठी वरदान तर आहेत,

असेही टाटा यांनी म्हटले आहे. 

‘वाहिन्यांवर झळकणाऱ्या एका उत्पादनाच्या जाहिरातीत विविध यशस्वी लोक प्रश्न करतात, ‘हॅव आय मेड इट लार्ज?’ स्टिव्हच्या आयुष्याबाबत सांगायचे तर ‘ही हॅड रिअली मेड लाईफ व्हेरी व्हेरी लार्ज!’ त्याचबरोबर आता अस्वस्थता आणि चिंता आहे ती या माणसाच्या मृत्यूनंतर एकूणच माहिती तंत्रज्ञानाच्या क्षेत्रातील नावीन्याचा वेग कायम राहणार का याचीच!’
..ही आहे स्टिव्ह जॉब्ज्स या अवलियाच्या मृत्यूनंतर पुण्यातील त्याच्या असंख्य चाहत्यांकडून व्यक्त झालेली एक प्रातिनिधिक प्रतिक्रिया! 

माहिती-तंत्रज्ञानातील नावीन्याचा आणि कल्पकतेचा महागुरू असलेल्या स्टिव्हच्या मृत्यूची बातमी कळण्यासाठी त्याच्या चाहत्यांना वृत्तवाहिन्यांवर किंवा इतर प्रसिद्धीमाध्यमांवर अवलंबून राहावे लागले नाही, तर स्टिव्हनेच उपलब्ध करून दिलेल्या तंत्रज्ञानामुळे त्यांच्या हातात असलेल्या मोबाईल फोनवरच ती ‘ऑनलाइन’ समजली. त्याच्या मृत्यूनंतर आयटी क्षेत्रातील नावीन्याचे काय होणार, याबाबत अनेकांनी चिंता व्यक्त केली.

टेलिकम्युनिकेशन क्षेत्रातील अधिकारी आणि स्टिव्हच्या घडामोडींवर लक्ष ठेवणारा त्याचा निस्सीम चाहता असलेले प्रकाश डुंबरे, स्टिव्हनंतर आपण त्याच्या डोक्यातून येणाऱ्या संभाव्य कल्पकतेला मुकणार, अशी खंत व्यक्त करतात. ‘स्टिव्हने मोबाईलमध्ये कॅमेरा, संगीत आणि कॉम्प्युटरसुद्धा आणला. इतरांनी त्याचेच अनुकरण केले. त्यामुळे त्याच्या डोक्यात दडलेल्या असंख्य कल्पना व नावीन्याला आपण मुकणार, हे निश्चित! त्याच्यामुळे अ‍ॅपलचं काय होणार ही चिंता आहेच. त्याच्याही पलीकडे दर दोन-चार महिन्याला बाजारात नवी कल्पक उत्पादने येण्याची गरज असलेल्या आयटी क्षेत्राचे काय होणार आणि आता ही उत्पादने कोण आणणार, याची चिंता वाटते. अनेक जण कल्पक असतात, पण याची झेप प्रचंड होती.. ही हॅड रीअली मेड लाईफ व्हेरी व्हेरी लार्ज!’ डुंबरे सांगतात.
पुण्यातील एका आयटी फर्मचे संचालक अभिजित वाकळे यांच्या मते, ‘संपूर्ण आयटी क्षेत्रासाठी हे मोठे नुकसान आहे. मी गेल्या २० वर्षांपासून त्याच्या कामगिरीवर लक्ष ठेवून आहे. नावीन्याचा विचार केला तर आता या संस्कृतीत प्रचंड बदल झाले आहेत. नावीन्य घडवून आणणारा तो मोठा उत्प्रेरक होता. अनेकांनी या क्षेत्रात नावीन्य आणले, पण स्टिव्हने त्यात क्रांती केली. एकाच कंपनीत एवढे नावीन्य पाहायला मिळणे कल्पनेच्या पलीकडचे आहे. ते स्टिव्हने दाखवून दिले. एकूणच तंत्रज्ञानाच्या आघाडीवर काही काळ तरी मंदी येईल,’ अशी प्रतिक्रिया वाकळे यांनी व्यक्त केली.

‘मोबियन’ या आयटी कंपनीचे मालक अजित गोखले सांगतात की, थेट पुण्याबद्दल बोलायचे तर विविध ‘मोबाईल अॅप्लिकेशन’ विकसित करणाऱ्या डझनाहून अधिक लहान-मोठय़ा कंपन्या पुण्यात आहेत. त्यात मुख्य वाटा आय-पॅड, आय-मॅक्स, आय-फोन अशा अ‍ॅपलच्या उत्पादनांचा होता. स्टिव्हच्या जाण्याने त्यांच्यावर थेट परिणाम होण्याची शक्यता आहे. याशिवाय एकूणच अ‍ॅपल आणि या क्षेत्रासाठी काय परिणाम होणार, हे समजून घेण्यासाठी पुढील दोन-तीन वर्षे वाट पाहावी लागेल.   

माझा मित्र गेला

आयुष्यात अशा अनेक गोष्टी असतात ज्या एकदा हरवल्या की, पुन्हा कधीच मिळत नाहीत. स्टिव्हच्या निधनामुळे त्याच्या मैत्रीला मी आज पारखा झालो आहे. तो एक उत्तम मित्र, उद्योजक, संशोधक तर होताच, पण त्याचबरोबर तो पती आणि पिता म्हणूनही अतिशय कर्तव्यदक्ष होता. त्याच्याकडे असलेली कल्पनाशक्ती तर भन्नाट होती. इतर लोक चाचपडत असताना याच कल्पनाशक्तीच्या जोरावर तो सर्वाच्या पुढे असायचा. आमची मैत्री हायस्कूलपासूनची आहे. कॉलेजनंतर एकत्र काम करताना त्याच्यातला संशोधक मी खूप जवळून पाहिला आहे. कोणालाही आदर वाटावा, असा होता स्टीव्ह. त्याच्या जाण्यानं माझ्या आयुष्यात खूप मोठी पोकळी निर्माण झाली आहे.
स्टिव्ह वोझ्नियाक (सहसंस्थापक, अ‍ॅपल)

तो सगळ्यांसाठीच एक ऊर्जास्रोत होता
* स्टीव्ह नसलेल्या जगातही राहावं लागेल, याची कधी कल्पनाच केली नव्हती. तो आम्हा सगळ्यांसाठीच एक ऊर्जास्रोत होता. आयुष्यातील बाकी सगळी कामं आणि महत्त्वाच्या गोष्टी बाजूला ठेवून मनातला आतला आवाज ऐकून त्याप्रमाणे मी पुढे जगणार आहे. स्टीव्ह जॉब्ससाठी हीच मोठी श्रद्धांजली ठरेल. -    आनंद महिंद्रा

* स्टीव्ह जॉब्स हा काळाच्या चार पावलं पुढे राहून काम करणारा उद्योजक, संशोधक होता. त्याने चौकटीतल्या सर्वच गोष्टींना आव्हान देत स्वतची नवीन विस्तृत चौकट तयार केली. केवळ नवनवी उपकरणं तयार करण्यावर भर न देता कला आणि तंत्रज्ञान यांची सांगड घालणारा तो पहिला उद्योजक म्हणायला हवा. त्याच्या कोणत्याही उपकरणात ही गोष्ट ठळकपणे आढळते. अशी चौकट मोडून काहीतरी वेगळं करणाऱ्या उद्योजक आणि संशोधकांसाठी स्टीव्ह हा नेहमीच प्रेरणादायी ठरेल.
लक्ष्मी नारायणन (उपाध्यक्ष, कॉग्निझंट)

* जगातील सर्वात दुखद दिवस. स्टिव्ह जॉब्जने ‘उत्पादन वापरणाऱ्यांच्या’च्या मनात प्रवेश करून त्याचे परिमाणच पार बदलून टाकले. ही क्रांतीकारी घटना होती. आपले उत्पादन वापर करणाऱ्यांसाठी सुलभ असले पाहिजे, असे त्यांना नेहमी वाटायचे. आयपॉड, आयफोन आणि आयपॅड प्रत्येकाचे वापरकर्ते वेगवेगळे आहेत. पण त्याच्या सुलभीकरणाचे तंत्र एकच आहे. केवळ एका अंगठय़ाचा किंवा एका बोटाचा वापर करून सारे काही करता येते, ही तंत्रज्ञानाच्या क्षेत्रातील मोठी क्रांतीच होती. या विचाराने जगात आता अनेक क्रांतीकारी बदल आणले आहेत. त्याचे ते जनक होते. त्यांचे जाणे हा संपूर्ण जगासाठीचा मोठा दुखद दिवस आहे.
दीपक घैसास (आयटी व जैवतंत्रज्ञान उद्योजक)

* या शतकातील महान संशोधक आणि शास्त्रज्ञ हरपला -    विजय मल्ल्या 

(लोकसत्ता मधून साभार)